Τα κουνούπια είναι γνωστό ότι υπάρχουν από την Τριαδική (ή Τριασική) περίοδο, δηλαδή περισσότερο από 200 εκ. χρόνια. Ένα πρόσφατο απολιθωμένο εύρημα κουνουπιού ηλικίας περίπου 46 εκ. χρόνων (Ηώκαινος Περίοδος) έδειξε ότι το συγκεκριμένο έντομο είχε λάβει αίμα.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι υπάρχουν περίπου 3.500 διαφορετικά είδη κουνουπιών στον κόσμο και περίπου 60 στην Ελλάδα.
Eξαρτάται από το είδος του κουνουπιού και από τη διατροφή του στο στάδιο της προνύμφης. Ενδεικτικά, ένα κουνούπι ζυγίζει κατά μέσο όρο 2,5 mg ή αν προτιμάτε 0,0025 γραμμάρια. Το μέγεθός του μπορεί να κυμανθεί από 0,3 έως περίπου 1 εκατοστό.
Η διάρκεια της ζωής των ενηλίκων κουνουπιών εξαρτάται συνήθως από διάφορους παράγοντες όπως π.χ. τη θερμοκρασία, την υγρασία, το φύλο του κουνουπιού και την εποχή του χρόνου. Τα αρσενικά ακμαία ζουν για περίπου μία εβδομάδα ενώ τα θηλυκά ζουν περισσότερο και ανάλογα με τους παραπάνω παράγοντες το διάστημα αυτό μπορεί να φτάσει έως και ένα μήνα.
Τα κουνούπια υπολογίζεται ότι μπορούν να πετάνε 1,5 έως 2,5 χλμ. την ώρα. Η απόσταση που μπορούν να διανύσουν εξαρτάται από το είδος του κουνουπιού. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι υπάρχουν κουνούπια που πετάνε έως και 300-500 μέτρα (π.χ. Ασιατικό κουνούπι τίγρης) και άλλα που πετούν έως και 30 χλμ. από την εστία ανάπτυξής τους (Ochlerotatus caspius).
Όπως όλα τα έντομα έτσι και τα κουνούπια χρειάζονται ενέργεια για τις δραστηριότητες που επιτελούν (όπως πτήση, σύζευξη, κ.α.), την οποία λαμβάνουν από το νέκταρ των λουλουδιών, τις μελιτώδεις εκκρίσεις εντόμων (π.χ. αφίδες) και τα ώριμα φρούτα. Τα θηλυκά κουνούπια, μόνο, χρειάζονται επιπλέον και αίμα, ως πηγή πρωτεϊνών, για την παραγωγή των ωών τους.
Μόνο τα θηλυκά κουνούπια τσιμπούν. Τα θηλυκά κουνούπια τσιμπούν διάφορα ζώα όπως είναι θηλαστικά, πτηνά ακόμα και ερπετά. Ανάλογα με το είδος του κουνουπιού παρατηρούνται και διαφορετικές -προτιμήσεις στην επιλογή του «θύματός» τους. Έτσι υπάρχουν ανθρωπόφιλα κουνούπια (προτιμούν τον άνθρωπο), ορνιθόφιλα (προτιμούν τα πτηνά) αλλά και είδη που μπορούν να μυζήσουν αίμα και από τα πτηνά και από τον άνθρωπο.
Ένα θηλυκό κουνούπι μπορεί να μυζήσει περίπου 5 mg ή αν προτιμάτε 0,005 γραμμάρια αίματος. Σε 90 δευτερόλεπτα θα πάρει ποσότητα αίματος ίση με 2-3 φορές το βάρος του.
Από τα περίπου 3.500 είδη κουνουπιών που υπάρχουν στον κόσμο δεν μεταδίδουν όλα ασθένειες.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ορισμένα είδη κουνουπιών του γένους Anopheles είναι υπεύθυνα για τη μετάδοση της ελονοσίας, είδη κουνουπιών του γένους Culex μεταδίδουν τον ιό του Δυτικού Νείλου, ενώ για τον Δάγκειο πυρετό υπεύθυνα είναι ορισμένα είδη του γένους Aedes.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα είδη κουνουπιών που υπάρχουν στο λεκανοπέδιο της Αττικής καθώς και τις ασθένειες που μπορούν να μεταδώσουν μπορείτε να δείτε και την ενότητα «Ασθένειες κουνουπιών»
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ορισμένα είδη κουνουπιών του γένους Anopheles είναι υπεύθυνα για τη μετάδοση της ελονοσίας, είδη κουνουπιών του γένους Culex μεταδίδουν τον ιό του Δυτικού Νείλου, ενώ για τον Δάγκειο πυρετό υπεύθυνα είναι ορισμένα είδη του γένους Aedes.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα είδη κουνουπιών που υπάρχουν στο λεκανοπέδιο της Αττικής καθώς και τις ασθένειες που μπορούν να μεταδώσουν μπορείτε να δείτε και την ενότητα «Ασθένειες κουνουπιών»
Για να μεταδώσει ένα κουνούπι ασθένεια κατά τη διάρκεια του τσιμπήματος θα πρέπει νωρίτερα να έχει λάβει το αντίστοιχο παθογόνο που μπορεί να μεταδώσει. Τα παθογόνα που μπορούν να μεταδοθούν με τα κουνούπια προσλαμβάνονται με το γεύμα αίματος από τον ξενιστή που φέρει το παθογόνο, και στη συνέχεια μεταφέρονται με το σάλιο του κουνουπιού στο νέο ξενιστή.
Ιάπωνες ερευνητές έδειξαν ότι κουνούπια του είδους Aedes albopictus ( Ασιατικό κουνούπι τίγρης ) εμφανίζουν σημαντικές διαφορές προτίμησης ανάλογα με την ομάδα αίματος του ατόμου. Έτσι τα κουνούπια του συγκεκριμένου είδους προτίμησαν να «τσιμπήσουν» άτομα των οποίων η ομάδα ήταν τύπου O σε σχέση με άλλα άτομα με άλλες ομάδες αίματος (B, AB, και A).
Σε μελέτη ερευνητών από τη Γαλλία, την Μπουρκίνα Φάσο, το Καμερούν και τον Καναδά διαπιστώθηκε ότι η κατανάλωση μπύρας προσελκύει τα κουνούπια.
Ως γνωστό τα κουνούπια μας εντοπίζουν από τις οσμές του σώματός μας, τη θερμότητα που εκπέμπει και κυρίως από το διοξείδιο του άνθρακα που παράγουμε. Συνεπώς όσο περισσότερο «όγκο σώματος» έχουμε τόσο περισσότερη θερμότητα και διοξείδιο του άνθρακα εκπέμπουμε και τόσο περισσότερο ελκυστικοί γινόμαστε στα κουνούπια. Έτσι, ένα παχύσαρκο άτομο ή μία έγκυος γυναίκα που εκπέμπουν μεγαλύτερη θερμότητα και εκπνέουν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα μπορούν να ελκύσουν περισσότερο τα κουνούπια.
Οποιαδήποτε άσκηση/δραστηριότητα που αυξάνει την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα αλλά και τη παραγωγή άλλων ουσιών (πχ ιδρώτα και γαλακτικού οξέος) ευνοεί την προσέλκυση των κουνουπιών. Επομένως, κατά τη διάρκεια της άσκησης του σώματος το άτομο μπορεί να γίνεται πιο ελκυστικό στο τσίμπημα των κουνουπιών.
Οποιαδήποτε άσκηση/δραστηριότητα που αυξάνει την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα αλλά και τη παραγωγή άλλων ουσιών (πχ ιδρώτα και γαλακτικού οξέος) ευνοεί την προσέλκυση των κουνουπιών. Επομένως, κατά τη διάρκεια της άσκησης του σώματος το άτομο μπορεί να γίνεται πιο ελκυστικό στο τσίμπημα των κουνουπιών.
Τα κουνούπια προσελκύονται και από τα ρούχα που φοράμε. Ειδικότερα σημαντικό ρόλο παίζει το χρώμα τους. Έτσι το λευκό τα προσελκύει λιγότερο, ενώ αντίθετα τα σκούρα χρώματα (π.χ. μπλε, κόκκινο και μαύρο) περισσότερο.
Θεωρητικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο τρόπος ντυσίματος π.χ. γυναικών που αφήνει περισσότερα μέρη του σώματος εκτεθειμένα αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα να «τσιμπηθούν» από τα κουνούπια.
Θεωρητικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο τρόπος ντυσίματος π.χ. γυναικών που αφήνει περισσότερα μέρη του σώματος εκτεθειμένα αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα να «τσιμπηθούν» από τα κουνούπια.
Αν και υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν ότι οι εγκυμονούσες γυναίκες προτιμούνται περισσότερο από τα κουνούπια, εντούτοις όταν γίνεται σύγκριση μεταξύ των δύο φύλων τότε δεν υπάρχει σαφής απάντηση για το εάν υπάρχει κάποια προτίμηση στους άντρες ή τις γυναίκες. Όπως έχει αναφερθεί, παράγοντες όπως η μυρωδιά του σώματος, οι διατροφικές συνήθειες και ο τρόπος ντυσίματος επηρεάζουν την πιθανότητα να γίνουμε «δωρητές αίματος» σε κάποιο κουνούπι.
Γενικότερα ένα δέρμα καθαρό σε σχέση με ένα ιδρωμένο είναι λιγότερο επιθυμητό από τα κουνούπια. Ενδιαφέρον εμφανίζει σχετική μελέτη που δείχνει ότι η οσμή του τυριού Limburger, το οποίο για τον άνθρωπο θυμίζει έντονα μυρωδιά από ανθρώπινα πόδια, ήταν ιδιαίτερα ελκυστική για ένα είδος κουνουπιού (Anopheles gambiae). Η χημική ανάλυση της οσμής του συγκεκριμένου τυριού έδειξε ότι πράγματι υπάρχει ισχυρή ομοιότητα στη σύνθεση αυτών των οσμών.
Απαραίτητη προϋπόθεση για να έχουμε κουνούπια σε μία περιοχή είναι η ύπαρξη στάσιμου νερού. Για περισσότερες πληροφορίες δείτε την ενότητα Γενικές Πληροφορίες στο <<Μαθαίνω τα κουνούπια>>
Η αντιμετώπιση των κουνουπιών είναι μία πολύπλοκη διαδικασία. Απαιτεί τόσο ατομική όσο και συλλογική προσπάθεια. Για περισσότερες πληροφορίες που αφορούν την αντιμετώπιση των κουνουπιών δείτε τα παρακάτω άρθρα:
Ορθή αντιμετώπιση αρθροπόδων υγειονομικής σημασίας
Αντιμετώπιση του Ασιατικού κουνουπιού τίγρης
Τα κουνούπια μας εντοπίζουν αρχικά μέσω της όρασής τους (παρατηρούν την κίνηση) και στη συνέχεια με τη βοήθεια υπέρυθρης ακτινοβολίας εντοπίζεται η διαφορά θερμοκρασίας που εκπέμπεται από το σώμα μας. Επιπλέον μπορούν να εντοπίσουν διάφορα χημικά σήματα με χαρακτηριστικότερο το διοξείδιο του άνθρακα. Επίσης μπορούν να μας εντοπίσουν κατά τη διάρκεια κάποιας εργασίας μας όπου με την κίνηση των μυών μας παράγεται γαλακτικό οξύ.
Είναι ενδεικτικό ότι μπορούν να μας εντοπίσουν από απόσταση 25 έως 35 μέτρων.
Για περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε να δείτε και το άρθρο «Ποιοι επαγγελματίες ζηλεύουν ένα απλό κουνούπι;»
Η προβοσκίδα των κουνουπιών δεν είναι σαν μία απλή βελόνα όπως όλοι τη φανταζόμαστε. Δείτε τα σχετικά βίντεο που αποδεικνύουν ότι «…στην πραγματικότητα είναι ένα πολύ σύνθετο ιατρικό εργαλείο μικροχειρουργικής το οποίο όμως είναι τοποθετημένο σε ένα σώμα και το οποίο μπορεί να επιτελεί μικρο-εγχειρήσεις μέσω τηλεχειριστήριου».
Το κουνούπι αλλά και κανένα άλλο έντομο δεν έχει αποδειχτεί ότι μπορεί να μεταδίδει το AIDS. Οι λόγοι μπορεί να συνοψιστούν στους παρακάτω:
α) Για να μπορεί ένα κουνούπι να μεταδώσει κάποια ασθένεια θα πρέπει ο μολυσματικός παράγοντας να παραμείνει ζωντανός μέσα στο κουνούπι μέχρι να ολοκληρωθεί η μεταφορά του. Όταν ένα θηλυκό κουνούπι λαμβάνει αίμα, άμεσα αρχίζει η διαδικασία της πέψης. Για να μπορέσει ένας μολυσματικός παράγοντας να περάσει στον επόμενο ξενιστή θα πρέπει να «ξεφύγει» από τα πεπτικά ένζυμα μέσα στο στομάχι κουνουπιού.
Μελέτες για το σχετικό θέμα δείχνουν ότι ο ιός που ευθύνεται για τη μόλυνση του AIDS θεωρείται ως τροφή από το κουνούπι και για το λόγο αυτό είναι αδύνατος ο πολλαπλασιασμός του συγκεκριμένου ιού στου ιστούς του κουνουπιού.
β) Ο ιός του AIDS δεν μπορεί να μεταδοθεί μηχανικά. Όλοι γνωρίζουμε ότι ο ιός του AIDS μπορεί να μεταδοθεί από μολυσμένες βελόνες. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το κουνούπι δεν είναι «ιπτάμενη σύριγγα» και κατά συνέπεια δεν μπορεί να μεταδώσει τον ιό εξαιτίας της ύπαρξης μικρής ποσότητας αίματος στη προβοσκίδα του κουνουπιού, όπως συμβαίνει αντίστοιχα σε μία βελόνα.