Το Ασιατικό κουνούπι τίγρης (Aedes albopictus) θεωρείται ως το περισσότερο εισβάλλον είδος κουνουπιού (invasive mosquito species) παγκοσμίως. Κατατάσσεται μάλιστα στη λίστα των 100 σημαντικότερων εισβαλόντων ειδών του ζωικού, φυτικού και άλλων βασιλείων, βάσει των διαταραχών που προκαλούνται στη βιοποικιλότητα των νέων περιοχών εισβολής αλλά και των επιπτώσεων που προκαλούνται στην υγεία του ανθρώπου. Από τη Νοτιανατολική Ασία όπου και ενδημούσε στο παρελθόν, τα τελευταία 30-40 χρόνια έχει εξαπλωθεί στη βόρεια, κεντρική και νότια Αμερική, σε περιοχές της Αφρικής, στη βόρεια Αυστραλία και σε διάφορες χώρες της Ευρώπης.
Στο παρελθόν, η διασπορά του Ae. albopictus περιοριζόταν κυρίως στην Νοτιανατολική Ασία και την Ωκεανία, από όπου πήρε και το κοινό του όνομα «Ασιατικό Κουνούπι Τίγρης» (“Asian Tiger Mosquito”). Το 1985 εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Δυτικό Ημισφαίριο, στο Χιούστον του Τέξας των Η.Π.Α. και ήταν η αρχή της ταχείας διασποράς του σε πολλές χώρες του κόσμου. Το Ae. albopictus εντοπίζεται τώρα σε περισσότερες από 25 πολιτείες των Η.Π.Α. ενώ έχει εντοπιστεί και σε αρκετές χώρες της Νότιας Αμερικής.
Η ικανότητα του Ae. albopictus να καλύπτει με πτήση μεγάλες αποστάσεις είναι περιορισμένη γι’ αυτό και ο κυριότερος τρόπος διασποράς του είναι συνήθως η παθητική μεταφορά. Το εμπόριο των χρησιμοποιημένων ελαστικών θεωρείται ως ο κύριος τρόπος διασποράς του είδους στην Αμερικανική ήπειρο. Τα χρησιμοποιημένα ελαστικά έχει αποδείχθηκε ότι αποτελούν μία από τις κυριότερες εστίες απόθεσης των αυγών του είδους αυτού. Το εμπόριο των ελαστικών αυτών είχε ως συνέπεια τη μεταφορά των αυγών, τα οποία είναι αρκετά ανθεκτικά στην αφυδάτωση, σε νέους τόπους ακόμη και ηπείρους.
Στην Ευρώπη εντοπίστηκε πρώτα στις ακτές της Βόρειας Αλβανίας, στην περιοχή της πόλης Lac, το 1979 σε μεγάλους σωρούς από χρησιμοποιημένα ελαστικά ενώ μετέπειτα έρευνες έδειξαν ότι το είδος είχε εγκατασταθεί επίσης με επιτυχία σε πολλές ακόμη περιοχές της χώρας αυτής.
Στη συνέχεια, το Ae. albopictus εντοπίστηκε στην Ιταλία, αρχικά στην περιοχή της Γένοβας, το Σεπτέμβριο του 1990 πιθανότατα μέσω του διεθνούς εμπορίου χρησιμοποιημένων ελαστικών και έπειτα ακολούθησε μία ραγδαία εξάπλωσή του σε πολλές περιοχές της κεντρικής και βόρειας Ιταλίας.
Από το 1999 το Ae. albopictus έχει εντοπιστεί σε πολλές χώρες της κεντρικής και νότιας Ευρώπης όπως στη Γαλλία το 1999, στο Βέλγιο το 2000, στο Μαυροβούνιο το 2001, στην Ελβετία το 2003, στην Ελλάδα το 2003-2004, στην Κροατία το 2004, στην Ισπανία το 2004, στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη και Σλοβενία το 2005, στην Ολλανδία το 2005, στη Γερμανία το 2007 και στη Βουλγαρία και την Τουρκία το 2012. Η Ιταλία, ωστόσο, θεωρείται μακράν η περισσότερο προσβεβλημένη ευρωπαϊκή χώρα από το Ae. albopictus.
Ένας ακόμη τρόπος εξάπλωσης των αυγών και των προνυμφών του Ae. albopictus είναι μέσω του διεθνούς εμπορίου των τροπικών καλλωπιστικών φυτών του γένους Dracaena, γνωστά με την κοινή ονομασία (“lucky bamboo”). Τα συγκεκριμένα φυτά συσκευάζονται σε στάσιμα νερά για τη μεταφορά τους και έχουν αποτελέσει μέσο μεταφοράς του Ae. albopictus (των αυγών και προνυμφών) από την Ασία στην Καλιφόρνια των Η.Π.Α. Στην Ολλανδία το Ae. albopictus εντοπίστηκε σε φυτώρια και θερμοκήπια που γινόταν εισαγωγή του τροπικού καλλωπιστικού φυτού Dracaena sanderiana από περιοχές της νότιας Κίνας ενδημικές του συγκεκριμένου είδους κουνουπιού.
Επίσης, τα ενήλικα αλλά και τα ατελή στάδια του Ae. albopictus μπορεί να μεταφερθούν με οχήματα μέσω οδικών αρτηριών.
Η ραγδαία αποίκιση νέων ενδιαιτημάτων και γεωγραφικών περιοχών στο βόρειο Ημισφαίριο, μακριά από τις περιοχές προέλευσής του Ae. albopictus, οφείλεται τόσο στην ευρεία γενετική και φυσιολογική παραλλακτικότητα όσο και στην ικανότητα της οικολογικής προσαρμογής του συγκεκριμένου είδους σε διαφορετικές κλιματικές συνθήκες κυρίως μέσω της παραγωγής διαπαυόντων ωών-ανθεκτικών στο ψύχος από εύκρατες φυλές του είδους.
Σύνταξη κειμένου:
Δρ Αθανάσιος Γιατρόπουλος
Γεωπόνος – Εντομολόγος
Email: a.giatropoulos@bpi.gr
