Το Cx. tritaeniorhynchus είναι δυνητικός φορέας αρκετών παθογόνων που προκαλούν ασθένειες στον άνθρωπο. Είναι ο κύριος φορέας του ιού της Ιαπωνικής Εγκεφαλίτιδας (Flavivirus: Flaviviridae) στη νοτιοανατολική Ασία. Επίσης, μπορεί να μεταδόσει τον ιό του Δάγγειου πυρετού, τον ιό του πυρετού του RiftValley, τον ιό Sindbis, τον ιό Getah, τον ιό Tembusu και τους νηματώδεις Brugiamalayi και Wuchereria bancrofti που προκαλούν φιλαριάσεις. Εργαστηριακά έχει επιτευχθεί επιτυχής μετάδοση του ιού του Δυτικού Νείλου (WNV).
Η Ιαπωνική Εγκεφαλίτιδα είναι η κύρια ιογενής εγκεφαλίτιδα στη ΝΑ Ασία και είναι ενδημική στην Ιαπωνία, την Κίνα, την ΝΑ Ρωσσία, την Ινδία, όλη τη ΝΑ Ασία και το δυτικό Ειρηνικό.
Ποσοστό μικρότερο του 1% των μολύνσεων από τον ιό της Ιαπωνικής Εγκεφαλίτιδας νοσσεί από την αντίστοιχη ασθένεια. Κάθε χρόνο αναφέρονται 60-70.000 κρούσματα στις ενδημικές περιοχές ενώ συμπτώματα εμφανίζονται σε μικρό ποσοστό ασθενών. Ωστόσο, σε παιδιά και ηλικιωμένους η θνησιμότητα είναι 20-30%, ενώ το 30-50% όσων επιβιώνουν εμφανίζουν μόνιμη νευρολογική βλάβη. Η Ιαπωνική Εγκεφαλίτιδα θεωρείται ασθένεια κυρίως των παιδιών. Οι περισσότεροι ενήλικες στις ενδημικές περιοχές εμφανίζουν ανοσία λόγω μόλυνσης από τον ιό στην παιδική τους ηλικία.
Ο κίνδυνος μόλυνσης από τον ιό είναι μεγαλύτερος σε αγροτικές και περιαστικές περιοχές ενώ η καλλιέργεια του ρυζιού και κυρίως η διαχείριση του νερού στους ορυζώνες θεωρείται ότι επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τη μετάδοση της Ιαπωνικής Εγκεφαλίτιδας. Οι τεχνικές που ακολουθούνται στην καλλιέργεια του ρυζιού, η γειτνίαση κατοικημένων περιοχών με υδάτινους όγκους και η υψηλή θερμοκρασία και υγρασία είναι οι παράγοντες που επιδρούν στην αφθονία των κουνουπιών που είναι φορείς της Ιαπωνικής Εγκεφαλίτιδας.Επίσης, η παρουσία σε αυτές τις περιοχές χοίρων και πτηνών που διαβιούν σε έλη είναι κρίσιμη για την ασθένεια, καθώς τα πτηνά λειτουργούν ως δεξαμενές του ιού ενώ στους χοίρους λαμβάνει χώρα ο ενζωοτικός κύκλος πολλαπλασιασμού του ιού. Ο άνθρωπος αποτελεί αδιέξοδο ξενιστή (dead-endhost) καθώς από αυτόν δεν είναι δυνατή η επαναμόλυνση κουνουπιών.
Αυτόχθονα κρούσματα της ασθένειας δεν έχουν ποτέ αναφερθεί στην Ευρώπη. Ωστόσο, έχουν ανιχνευθεί τμήματα του γενετικού υλικού του ιού στην Ιταλία, τόσο σε κουνούπια του είδους Culex pipens όσο και σε πτηνά, ενώ στην Ισπανία έχουν ανιχνευθεί αντιγόνα της ασθένειας χωρίς όμως να μπορεί ακόμη να εκτιμηθεί ο κίνδυνος που απορρέει από τα ευρήματα αυτά.
Αν και η εγκατάσταση του ιού της Ιαπωνικής Εγκεφαλίτιδας σε οικοσυστήματα πέρα από τα μέχρι τώρα όριά του είναι δύσκολη, με την εξάπλωσή του στο μεγαλύτερο μέρος της ινδικής χερσονήσου αυξάνεται ο κίνδυνος για εξάπλωση του ιού σε Ευρώπη και Αφρική καθώς οι ήπειροι αυτές αποτελούν συνήθεις προορισμούς των εναέριων εμπορικών διαδρομών και επιβατών της ινδικής χερσονήσου.
Σύνταξη κειμένου: Γιάννα Λύτρα
Υπ. Διδάκτορας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Η βιβλιογραφική ανασκόπηση και οι αναφερόμενες μελέτες του Γ.Π.Α. προέρχονται από διδακτορική διατριβή που πραγματοποιείται στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου «ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΙΙ Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια βίου Μάθηση 2007 – 2013» (Ε.Π.Ε.Δ.Β.Μ.) του Ε.Σ.Π.Α. (2007 – 2013), το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
